Baby Jezus brengt de cadeautjes

Zoals ieder jaar zullen er op 23 december honderden mensen naar het Centraal Station komen. Velen van hen gewapend met violen, klarinetten, cello’s, fluiten en trompetten, anderen met enkel hun stem en een tekstboek. Vanaf 13:00 precies brengen zij de ‘Rybovka’ ten gehore, een soort Tsjechisch Weihnachtsoratorium geschreven door J.J. Ryby. In een land dat bekend staat als atheïstisch, zingen zij uit volle borst het kerstevangelie.

Het hoogtepunt van de Tsjechische kerst valt op kerstavond. Omdat 24 december nog in de vastentijd valt, komt er volgens traditie dus vis op tafel. Vlak voor Kerst verschijnen op de straathoeken honderden marktkraampjes met grote bakken water en levende karpers. Je kiest er een uit en laat die ter plekke voor je doodknuppelen, of je neemt hem levend mee. Dat laatste is wel te verkiezen omdat de vis in je badkuip de gronderige smaak nog een beetje kan verliezen.

Een paar jaar geleden ontmoette ik vlak voor kerst een kennis en vroeg hem naar zijn plannen voor de feestdagen.
‘Wel, om precies te zijn: ik ben jarig op de 25e, net als eh…’
‘Jezus?’ vroeg ik.
‘Juist, Ježíšek’, zei hij, ‘het Jezusje. Wij Tsjechen vertellen onze kinderen dat Ježíšek de cadeautjes brengt, niet de kerstman.’ En Inderdaad zijn er totaal geen kerstreclames met een kerstman, maar wel posters in de metro met een teksten als 'Jezus koopt ook bij Alza' (de Tsjechische bol.com).

Net als bij ons Sinterklaas, is voor veel Tsjechen Jezus een kinderfabel, waar je als volwassene niet in gelooft. Rond een jaar of acht, ontdekken veel kinderen dat niet Ježíšek door de balkondeur naar binnensluipt om cadeautjes achter te laten, maar dat hun ouders dat doen. Dit leidde tot een merkwaardig telefoongesprek tussen mijn Tsjechische collega en de kleuterjuf.
‘Ik bel u over uw zoontje,’ begon ze het gesprek. ‘Hij vertelt namelijk in de klas dat Ježíšek niet bestaat’. Dat klopt, mijn collega vertelt zijn kinderen namelijk van jongs af aan dat Ježíšek geen cadeautjes brengt, maar dat we met kerst vieren dat Jezus de Verlosser geboren werd.
‘Ja,’ antwoordde mijn collega, ‘wat is het probleem?’
‘Wel, de meeste van zijn klasgenootjes geloven nog in Ježíšek. Ik wil u dus vragen of u hem kunt zeggen dat hij zijn mond hierover houdt…’

Kortsluiting in je hersenen. En tegelijk maakt het pijnlijk zichtbaar, hoe ogenschijnlijk onschuldige tradities, diepe sporen trekken in het ongeloof van een land als Tsjechië.